Rechtspraak gaat in de eerste plaats over de individuele rechtszaak. Maar wat zeggen al die zaken bij elkaar?
In dit hoofdstuk een overzicht van het aantal rechtszaken en bijzondere ontwikkelingen in detail. En wie zijn de mensen van de Rechtspraak die zich elke dag inzetten om al die zaken in goede banen te leiden?
Na jaren van daling zien we dit jaar een (zeer lichte) stijging van het aantal rechtszaken. In 2019 kwamen bijna 1,54 miljoen zaken binnen bij de gerechten, een kleine 20.000 zaken meer dan in 2018.
Voor de meeste rechtsgebieden was het aantal ingekomen zaken in 2019 ongeveer gelijk aan 2018. Bij strafzaken bij de rechtbanken zagen we een lichte toename van 3 procent. Het aantal vreemdelingenzaken bij rechtbanken nam fors toe met 23 procent. Zaken aangebracht bij de Centrale raad van beroep (CRvB) en het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) namen met 22 procent juist fors af. Opvallend waren ook de afname van het aantal Mulderzaken (verkeersboetes) bij de rechtbanken en het de toename van belastingzaken bij de gerechtshoven. De stijging in die laatste categorie zaken komt onder meer omdat er in 2019 veel meer BPM-zaken zijn aangebracht, waarvan ruim 600 door eenzelfde bedrijf.
Er zijn allerlei soorten rechtszaken. Dit jaar tonen we bij 3 categorieën de ontwikkelingen in detail: BOPZ-zaken, scheidingszaken en tbs-opleggingen.
Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen
Tbs met bevel tot verpleging | 100 | 110 | 130 | 160 | 150 |
Tbs met voorwaarden | 50 | 70 | 80 | 90 | 70 |
Totaal | 150 2015 | 180 2016 | 210 2017 | 250 2018 | 220 2019 |
Naast een straf kan de strafrechter ook een maatregelen opleggen. De tbs-maatregel is een behandelmaatregel voor iemand die een misdrijf heeft gepleegd terwijl hij leed aan een ernstige stoornis of een gebrekkige ontwikkeling heeft doorgemaakt. Er zijn 2 varianten: tbs met bevel tot verpleging, waarbij de tbs-gestelde in een kliniek wordt geplaatst, en tbs met voorwaarden. De verdachte moet zich dan aan een aantal voorwaarden houden, zoals stoppen met drugsgebruik.
Het aantal keer dat een tbs-maatregel is opgelegd steeg tussen 2015 en 2018, maar in 2019 was er een lichte daling.
Niet alleen de feitelijke uitspraak van een rechter is van belang voor rechtzoekenden en de samenleving. Ook hoe lang het duurt voor de uitspraak er is en hoe begrijpelijk hij is opgeschreven bepaalt het effect van de beslissing.
Doorlooptijd gaat over hoe lang de behandeling van een rechtszaak van het begin tot het eind duurt. In de afgelopen 5 jaar is de gemiddelde duur van rechtszaken bij de rechtbanken afgenomen met 7 procent en bij de gerechtshoven toegenomen met 8 procent. Er zijn normen geformuleerd voor de duur van rechtszaken. De rechtbanken voldeden in 2019 voor 92 procent aan deze norm, gerechtshoven 66 procent.
Wie betrokken is bij een rechtszaak en goede redenen heeft om te denken dat de rechter een zaak niet onpartijdig kan beoordelen, kan vragen deze rechter te laten vervangen door een andere. We noemen dat een verzoek tot wraking. Slechts een gering deel van de wrakingsverzoeken wordt daadwerkelijk gehonoreerd, gemiddeld over de laatste 5 jaar rond de 3 à 4 procent per jaar.
Elke dag zetten meer dan tienduizend mensen binnen onze organisatie zich in voor een rechtvaardige samenleving. Zij zijn het kapitaal van de Rechtspraak.
Rechters en raadsheren | 2.357 | 2.328 | 2.497 | 2.489 | 2.488 |
Overige medewerkers | 8.036 2015 | 8.149 2016 | 8.375 2017 | 8.347 2018 | 8.440 2019 |
Het personeel van de Rechtspraak bestaat uit rechterlijke ambtenaren (rechters en raadsheren) en gerechtsambtenaren (juridische ondersteuning, administratie, bedrijfsvoering).
Er zijn meer vrouwelijke dan mannelijke rechters. Vanaf 60 jaar zijn mannen in de meerderheid. In 2019 waren er ook meer vrouwelijke raadsheren dan mannelijke. Dit is een trendbreuk ten opzichte van voorgaande jaren. Bij de rechtbanken waren in 2019 meer vrouwelijke dan mannelijke presidenten (7 om 4). Bij de gerechtshoven en bijzondere colleges zijn er juist meer mannelijke dan vrouwelijke presidenten (5 om 1).
Een deel van onze cijfers zijn te downloaden als open data-sets in csv-formaat.